Landwachtkazerne

De panden Nieuwsteeg 4, 6 en 8 vormden in 1940 één complex. Op nummer 4 was de Volkskredietbank gevestigd, op nummer 6 het Bureau van de Armenraad en op nummer 8 de Bank van Lening. In 1944 werd het pand nummer 4 in gebruik genomen door de Leidse Landwacht, die er een kazerne van maakte. Op de eerste verdieping was een eetzaaltje ingericht. De kazerne bood waarschijnlijk slaapgelegenheid aan meer dan 30 manschappen.
De meeste Leidse Landwachters zullen niet in deze kazerne geslapen hebben, want die woonden in de stad. Het pand op de binnenplaats werd gebruikt door de commandant. Na Dolle Dinsdag was dat een zekere Kolk uit Rotterdam.

Landwacht
De Landwacht werd eind 1943 opgericht als paramilitaire afdeling van de NSB, maar stond volledig onder gezag van de SS in Nederland. Landwachters waren NSB’ers die niet (meer) op een andere manier aan de strijd konden deelnemen. Voor een deel waren dat (afgekeurde) veteranen van de Waffen-SS. Een van de taken was de (zelf)bescherming van NSB’ers en hun bezittingen. Daarnaast, en meer in het oog springend, oefende de Landwachters in 1944 politietaken uit zoals controles op persoonsbewijzen, huiszoekingen, inbeslagnames en dergelijke. Zo arresteerde de Leidse Landwacht in mei 1944 ruim 50 personen, die na een optreden van Theo Uden Masman en zijn orkest (The Ramblers, maar die naam was verboden) buiten spertijd op straat waren gebleven. Waar nu links door het poortje berghokken zijn, waren in 1944 en 1945 provisorische cellen gemaakt.

Leidse Landwachters
De sterkte van de Landwacht in de Kring Leiden (en omgeving) van de NSB was iets meer dan 40 manschappen. Het was een bont gezelschap van lieden met een smoezelige reputatie, maar ook van mensen met een tamelijk keurige reputatie zoals enkele Leidse winkeliers. Zelfs de Leidse textielfabrikant L.P. Krantz was Landwachter. Leidse Landwachters waren verantwoordelijk voor tal van controles, huiszoekingen, aanhoudingen en arrestaties.  Ze zijn rechtstreeks verantwoordelijk voor enkele arrestaties met dodelijke afloop voor de arrestanten, onder andere van Piet Vromans, Wim Stokhuijzen. en Jan Meeuwse. De Leidse Landwacht was ook betrokken bij arrestaties in Voorschoten en Oegstgeest.