15 mei 1944: razzia in De Kooi.

Naar alle waarschijnlijkheid woonden er in de wijk in 1943 een flink aantal actieve sympathisanten van de Raad van Verzet (RVV), een landelijke linkse verzetsorganisatie die in april-mei 1943 was opgericht. De RVV was vooral gericht op actief verzet, waarbij zo nodig tot harde actie moest worden overgegaan. Pas in de zomer van 1944 zou de RVV uitgroeien tot een min of meer coherente organisatie. Tot die tijd waren de aangesloten groepen behoorlijk autonoom.

In Leiden was er zo’n groep, waarin Joop Dubbeldeman een centrale rol speelde. Dubbeldeman was een man van harde actie, die geweld niet schuwde en al in 194o bij de politie bekend was vanwege zijn actief verzet tegen de NSB en de bezetter. In 1942 had hij een pand van de NSB in Leiden in brand gestoken en had daarvoor een jaar gevangenisstraf gekregen. Dubbeldeman was een van het drietal, dat op 3 januari 1944 een aanslag pleegde op de directeur van het Leidse arbeidsbureau. De aanslag mislukte en had ernstige gevolgen. De Duitse en Nederlandse politie hebben ongetwijfeld veel moeite gedaan om de daders op te sporen en men zal in dat onderzoek zeker aan Dubbeldeman hebben gedacht.

Verraad?
In ieder geval zal hij in beeld zijn gekomen nadat een zekere Frits van Bijnen, afkomstig uit Den Haag, werd gearresteerd na een diefstal. Van Bijnen behoorde tot de RVV en deed zich voor als oud-strijder in de Spaanse Burgeroorlog. Hij bleek vooral een onbetrouwbare kleine crimineel te zijn. Na zijn arrestatie bood hij de Leidse korpskommandant (commissaris van politie)  U.K.L.E. Hoffmann, zijn kennis aan over de Leidse RVV. Hoffmann, die een medewerker van de Sipo/SD was, zal daar gebruik van hebben gemaakt. Waarschijnlijk heeft Van Bijnen de deelnemers aan de mislukte poging tot brandstichting in de vuurwerkfabriek van Kat (17 maart 1944) verraden. Dat leidde tot een groot aantal arrestaties in de stad.

Sipo Rotterdam
In de avond van 15 mei 1944 grendelde de Duitse politie de wijk De Kooi af en arresteerde een aantal bewoners. Tegelijkertijd werden er ook op andere adressen in de stad invallen gedaan en arrestaties verricht. In totaal zouden er in die avond en nacht tussen de 30 en de 60 mensen zijn gearresteerd. Het belangrijkste doelwit, Dubbeldeman, was inderdaad in De Kooi, maar kon op tijd vluchten. Waarschijnlijk om die reden werden zijn beide ouders, twee broers en een zus en een schoonzus opgepakt.

Arrestanten
Een aantal arrestanten is direct door de Sipo afgevoerd naar de Sipo in Rotterdam. Andere arrestanten kwamen eerst op het Leidse politiebureau terecht. De eerste twee waren de ambtenaren van het arbeidsbureau Carel Carton en Frans Bocxe. Onder de arrestanten bevonden zich ook drie rechercheurs van de Leidse politie, die bij de arrestatie van Van Bijnen betrokken waren geweest (G.-J. Poortman, J. Rozemeijer en M. Sepers). Wellicht (maar daarover bestaat geen zekerheid) hadden zij het verraad van Van Bijnen doorgespeeld naar derden. Ook huisarts Flim was de klos, evenals drie kroegbazen (S. van Pijlen, De Ru en M. Hansen). Een aantal arrestanten belandde in het concentratiekamp, van wie er enkelen het niet overleefden.
De arrestanten hadden een heel verschillende achtergrond. Het laat zien dat het om een wijd vertakte illegale organisatie ging.

Raadsels
Hoewel de schuld van deze razzia doorgaans volledig bij het verraad van Van Bijnen wordt gelegd, blijft er toch veel onduidelijk, omdat Van Bijnen na de oorlog nooit is verhoord. Het is bekend, dat Van Bijnen op vrije voeten kwam en informant/verklikker van de Sipo/SD werd. Na de oorlog bleek hij verdwenen en is nooit meer gevonden.  Dat heeft geleid tot ongefundeerde speculaties over diens kennis van zaken die in de doofpot moesten blijven. De omvang van de razzia op 15 en 16 mei maakt het echter onwaarschijnlijk, dat die helemaal het gevolg is geweest van Van Bijnens verraad. De Leidse RVV was zo omvangrijk, dat velen moeten hebben geweten wat er gaande was. Bovendien was Dubbeldeman al lang in het vizier van de politie. De Nederlandse en Duitse recherche waren op hun taak berekend, niet volledig van verraad afhankelijk en konden uit eigen onderzoek putten.