Waisvisz, Jacques

In april 2017 verscheen op de website leidenuniversiteit.nl een kort interview met Jacques Waisvisz (1918) waarin hij vertelde over zijn ervaringen in de oorlogsjaren. Waisvisz studeerde bij het uitbreken van de oorlog natuurkunde aan de Leidse universiteit met Chinees als bijvak. Nadat hem als joodse student in 1941 de toegang was ontzegd moest hij zijn studie staken. Toen een jaar later het dragen van de jodenster verplicht werd, besloten Jacques en zijn ouders naar Engeland te vluchten. Zijn ouders bereikten Zwitserland, hijzelf slaagde er in om via Spanje naar Engeland te ontkomen. In Engeland kreeg hij een opleiding tot paratrooper en werd ingezet op D-Day (6 juni 1944) en in Italië en België. Na de oorlog hervatte hij zijn studie en haalde zijn doctoraalexamen scheikunde in 1950.

Jacques Waisvisz werd chemicus maar zou bekend worden in de jazzwereld als organisator van jazzconcerten. Hij overleed in Leiden op 5 februari 2020 op 101-jarige leeftijd. Hij was toen al enkele jaren de oudste nog levende alumnus van de Leidse universiteit. Peter de Waard wijdde op 3 maart in de Volkskrant in de rubriek Eeuwig leven een stukje aan hem, dat vermoedelijk grotendeels op dat interview uit 2017 is gebaseerd.

Twijfels aan het verhaal
Leiden4045.nl nam de gegevens van dat interview uit 2007 (ook) over in een bericht van 3 maart, maar kreeg al enkele dagen later een mail van het Museum Engelandvaarders uit Noordwijk. Het museum meldde dat het verhaal van Waisvisz niet geheel lijkt te kloppen: volgens hun bronnen verbleef hij lang in Genève en kwam hij pas op 26 januari 1945 in Engeland aan via het al bevrijde deel van Noord-Frankrijk. Of Waisvisz als militair actief is geweest is nog in onderzoek. Mogelijk was hij lid van de Prinses Irene Brigade.

Museum Engelandvaarders
Zoals die naam al aangeeft is dat museum geheel gewijd aan de Engelandvaarders. Vooral in het eerste jaar van de oorlog probeerden nogal wat mensen vanuit Nederland Engeland te bereiken door met een bootje vanaf de Nederlandse kust de Noordzee over te steken. Mede door de aanleg van de Atlantikwall en door verscherpte controles werd dat na verloop van tijd buitengewoon moeilijk en in feite onmogelijk. Anderen reisden over land vanuit Nederland via België, Frankrijk, Zwitserland, Spanje, Portugal of Zweden.

Meer lezen (het eigen verhaal van Waisvisz):
Peter de Waard ‘Engelandvaarder die verknocht was aan jazz’, in: de Volkskrant 3 maart 2020;
‘Student in oorlogstijd’ , artikel van LvP, geplaatst op 20 april 2017 op de website van de Leidse universiteit.
Joodsmonument.nl verwees op 9 maart 2020 (nog) naar de website van de universiteit.