Bronnen voor onderzoek

De website Leiden4045 is het resultaat van jarenlang onderzoek in een grote verscheidenheid van bronnen. Onderzoek naar de Tweede Wereldoorlog is niet anders dan gewoon historisch onderzoek. Voor een goed begrip voor wat er zich in Leiden in die zes bijzondere jaren heeft afgespeeld is het sterk aan te raden om zich ook in de plaatselijke situatie van vóór en na de oorlog te verdiepen.  Hieronder volgen drie ingangen die bij ieder onderzoek beslist moeten worden geraadpleegd. Eerst moet een basis worden gelegd aan de hand van boeken en artikelen. Over Leiden, Voorschoten, Oegstgeest en andere omringende plaatsen is al veel gepubliceerd. De belangrijkste werken staan in de lijst hieronder vermeld. Via de noten in deze publicaties zijn zeer veel kleinere publicaties te vinden en verwijzingen naar interessante archieven.

Een fantastische bron voor onderzoek naar Leidse geschiedenis vormen de plaatselijke dagbladen, die in en om Leiden lange tijd zijn verschenen. Ze zijn, voor zover aanwezig, volledig gedigitaliseerd en eenvoudig te doorzoeken op de website van Erfgoed Leiden e.o. Het Leidsch Dagblad, als laatste overgebleven Leids dagblad, is gedigitaliseerd tot en met juni 2005.

 

Literatuurlijst:

CodeAuteur (s)Titel
2022AOosten, Frits vanDe oorlog was nog niet voorbij. Het ontspoorde verzet en de moord op Felix Guljé (Leiden 2022).
2021AFocke, JaapMachseh Lajesoumim. A Jewish Orphanage in the City of Leiden (Amsterdam 2021), 1890-1943.
2020ANoort, André van en Fannee, MatthieuWarmond in de Tweede Wereldoorlog. Uitgave van het Historisch Genootschap Warmelda (Warmond 2020).
2019CJong, AbelHad het anders gekund? De dramatische ondergang van dokter Sally, de tweelingbroer van Loe de Jong (Amsterdam 2019)
2019BThijssen, LidyHet interview. Portret van een Leids verzetsstrijdster (Amsterdam 2019).
2019ASiebelt, Alphons'Stempeltocht 1943 - vakantie in oorlogstijd', in: 'Terugblik 40-45, maandblad van de Documentatiegroep '40-'45 57e jaargang nr. 7 (595), juli/augustus 2019, 15-16.
2018CSchriek, Frits van derDe onzichtbare musketier (herziene uitgave van 2018B, Baarn 2018).
2018BTh. Korthals Altes (red.)De onzichtbare musketier. (particuliere uitgave, zie ook 2018C)
2018ASiebelt, Alphons'Het is een raadsel waarvan de bevolking heeft geleefd'. De Leidse voedselvoorziening in de Hongerwinter (Leiden 2018).
2017CBlom, OnnoHet litteken van de dood. De biografie van Jan Wolkers.
2017BGoudriaan, BuckEerst Nederland bevrijden, dan Indonesië. Indonesische studenten tijdens de Tweede Wereldoorlog (Leiden 2017).
2017AMichaelis, HannyDe wereld waar ik buiten sta. oorlogsdagboek 1942-1945 (Amsterdam 2017).
2016CBrandt-Carey, KathleenRidder zonder vrees of blaam: het leven van George Maduro 1916-1945 (Houten 2016).
2016BLugt, Freek van derHet is er zo stil en vredig... In: Over Oegstgeest 28(21016) nr 1, 16-17.
2016APlicht, Elias van der'Dominee in oorlogstijd. Wilhelm Theodor Boissevain en de Leidse hervormde predikanten. ', in: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 107(2015), 13 t/m 30.
2015EBennekom, Willem vanDe jaren van Maarten van Traa (Amsterdam 2015).
2015DKok, Ruurd"Archers" op Poelgeest. 'Bijzonder Canadees geschut bij de bevrijding van Leiden en Oegstgeest', in: Over Oegstgeest 2015, 6 -8.
2015CBerge Henegouwen, A.D. en Doorn-Beersma, J.A. vanOorlogsdagboek van Han de Wilde 1940-1945 (Leiden 2015).
2015BSiebelt, Alphons,'Hij zit bij de onderduikersbond'. Hulp aan Leidse onderduikers in de Tweede Wereldoorlog (Leiden 2015).
2015ABlom, Hans en Siebelt, AlphonsLeiden 40-45 (Kampen 2015).
2014CTaselaar, R.E.De moord op Pieter Vromans en Willem Stokhuijzen. In: Terugblik ’40-’45. Maandblad van de Documentatiegroep ’40-’45, 9 (2014), 6-12.
2014BBraat, Sylvia'O.L.J. Sikkens, 16 juli 1942 tot 6 mei 1945', in: 200 jaar burgemeesters van Oegstgeest (Oegstgeest 2014).
2014ASiebelt, Alphons‘Touwtrekken om de Leidse arbeiders. 16 februari 1943 Henk Woudenberg spreekt in de Stadsgehoorzaal’, in: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 106(2014), 159-175.
2013AGoudriaan, Buck'De aanslag op de directeur van het Gewestelijk Arbeidsbureau, Leiden 3 januari 1944. Wie was de dader? ' in: Vijfentwintigste jaarboek der sociale en economische geschiedenis van Leiden en omstreken 2013, 195-206.
2012DSiebelt, Alphons'Sparen in oorlogstijd'. De Leidse spaarbank tijdens de Tweede Wereldoorlog'.
In: Terugblik ’40-’45. Maandblad van de Documentatiegroep ’40-’45 517 (2012), 2-7.
2012CNatris, Wim de'Geen bommenwerpers boven Leiden! Een eigen luchtafweer voor Leiden 1938-1940.
In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 104 (2012), 127-151.
2012BJansen, H.E. en Mooy, E. deBroken Wings. The true story of B-17 Bomber crew lost over Holland in September 1944 (Kingwood USA).
2012AHoore, Cees van'Mij kan niets gebeuren, de katholieke fractie staat achter me'. Over de naoorlogse liquidatie van ir. F.H.E. Guljé, directeur van de Hollandse Constructie Werkplaatsen in Leiden, in: Jaarboek der sociale en economische geschiedenis van Leiden en omstreken, uitgegeven door de stichting Dirck van Eck 24(2012), 73-121.
2011DBraat-Bertel, TrudyEen Perzisch kleed voor een kistje aardappels. Oegstgeest 1940-1945. Uit het dagboek van Trudy Braat-Bertel (Oegstgeest 2011).
2011CTaselaar, R.E.‘De Leidse verzetsstrijder Jan Meeuwse’. In: Terugblik ’40-’45. Maandblad van de Documentatiegroep ’40-’45, 505 (2011), 9-15.
2011BSiebelt, Alphons'Een Burcht van papier', in: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 103 (2011), 167-189.
2011AHarthoorn, RudiVuile oorlog in Den Haag. Bestrijding van het communistisch verzet tijdens de Duitse bezetting (Utrecht 2011).
2010FMeihuizen, JoggliSmalle marges. De Nederlandse advocatuur in de Tweede wereldoorlog (Amsterdam 2010).
2010EZee, Sietse van derVogelvrij. De jacht op de Joodse onderduiker (Amsterdam 2010).
2010DBraat, SylviaStichting Oegstgeest 1944. Een particulier initiatief tijdens de Hongerwinter 1944/1945 in Oegstgeest. In: Over Oegstgeest 27(2015) nr 1, 16-17.
2010CSchneiders, F.Tot ziens in de hemel. Liefde en pennenstrijd in een verzuilde tijd (Amsterdam 2010).
2010BGoudriaan, BuckVerzetsman Gerrit Kastein 1910-1943. ‘Een communistische intellectueel van een vreeswekkende koelbloedigheid’ (Leiden 2010).
2010ABolt-Rempt, J. (red.)Bagage: Leids monument voor de vervolgde en vermoorde joodse stadgenoten (Leiden 2010).
2009ELeeflang, ThomasDe bioscoop in de oorlog (Soesterberg 2009).
2009DLugt, FreekVan Gerrevink. Burgemeester 1930-1942 en 1945. In: Over Oegstgeest 21(2009) nr. 2 8-11.
2009CTijssen, H.De dominee van de NSB. Boissevain en zijn gang van de Nederlands Hervormde Kerk naar het Nationaal Socialisme (Kampen 2009).
2009BNieuwendijk, R. van De ‘vergeten’ bombardementen: de Britse luchtaanvallen op Leiden 1944-1945 (Leiden 2009).
2009ABraggaar, R.J.Achter verduisterde ramen. Voorschotense kronieken 1940-1945 (Alphen aan den Rijn 2009).
2008BZonneveld, Peter vanEen oceaan van hoop. Gesprekken met Jan Wolkers over de oorlogsjaren (Amsterdam-Hilversum 2008).
2008AVeen, S. van der (red.)Brill. 325 jaar uitgeven voor de wetenschap (Leiden 2008).
2007DStuhldreher, C.J.F.De legale rest: gemengd gehuwde Joden onder de Duitse bezetting (Amsterdam 2007).
2007CSiebelt, Alphons‘Een illegaal gaat zijn eigen weg. Lex Bernard en zijn Nederlandse Verzetsorganisatie’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 99 (2007), 177-199.
2007BPauuw, R.D.‘Leidsch Dagblad in oorlogstijd’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 99 (2007), 199-212.
2007ACohen, J.Het bewaren van de oorlog. De roerige beginperiode van het Rijksinstituut voor oorlogsdocumentatie 1945-1960 (Amsterdam 2007).
2006D Jansen, C.J.H. en D. Venema‘De 26-november-rede van prof. Mr. R.P. Cleveringa (1894-1980)’. In: Nederlands Juristenblad nr. 18 (5 mei 2006), 984-992.
2006CVisscher, S.G. en W. BleijieHervormde en gereformeerde predikanten te Leiden van de reformatie tot de plaatselijke vereniging (Leiden 2006).
2006BStegge, G.J.C. aan de

'Geneesheer-directeur van een gesticht in bezettingstijd. Een case-study.' In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 98 (1996), 165-200.
2006ARomijn, P.Burgemeesters in oorlogstijd: besturen tijdens de Duitse bezetting (Amsterdam 2006).
2005CTaselaar, R.E.‘Ter herinnering aan twee joodse gezinnen uit de Tiboel Siegenbeekstraat in Leiden (1943)’. In: Jaarboek der sociale en economische geschiedenis van Leiden en omstreken 17 (2005), 119-140.
2005BDe Namen op de Naald. Verhalen achter een monument (Leiden 2005).
2005ABaar, P.J.M. de'Het Volksgebouw: Herengracht 32-34'. In: Zestiende Jaarboek der sociale en economische geschiedenis van Leiden en omstreken 16 (Leiden 2005), 143-172.
2004GDessing, A.Tulpen voor Wihelmina: de geschiedenis van de Engelandvaarders (Amsterdam 2004).
2004FTaselaar, R.E. ‘De aanslag op de directeur van het Gewestelijk Arbeidsbureau op 3 januari 1944 en de gevolgen daarvan’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 96 (2004), 195-218.
2004ESiebelt, Alphons‘Een envelopje met inhoud. Het Nationaal Steunfonds in en rond Leiden’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 96 (2004), 136-166.
2004DSiebelt, Alphons

Siebelt, Alphons
‘Chaotische toestanden. Het Leidse arbeidsbureau tijdens de verscherpte arbeidsinzet’, in: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 96 (2004), 167-194.
2004CNoordam, Dirk Jaap en Jos Damen

‘Joodse vrouwen in Leiden tijdens de Tweede Wereldoorlog’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 96 (2004), 128-136.
2004BGraaf, C. de‘Leidse vermisten in WOII’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 96 (2004), 219-221.
2004ABaar, P.J.M. de‘Gedenktekens en monumenten 1940-’45 in Leiden’. In: Vijftiende Jaarboek der sociale en economische geschiedenis van Leiden en omstreken 15 (Leiden 2004), 135-156.
2003BOord, N. van derJodenkampen (Kampen 2003).
2003AKasteleyn, L.Vervolging en bescherming. Joden in Leiden 1933-1945 (Leiden 2003).
2001BMoerman, I. en Maanen, R.J.C.‘Boerhaavelaan 6’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 93 (2001), 119-128.
2001AKromhout, C.Kromhout, C., Hoe kwam de Leidse afdeling van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers (LO) tot stand? In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 93 (2001), 129-144.
2000APontiac, PeterKraut (Amsterdam 2000).
1999AHovingh, G.C.Johannes Post. Exponent van het verzet. Een biografie (Kampen 1999 2e druk).
1997A Coebergh van den Braak, A.M.Meer dan zes eeuwen Leids Gymnasium (Leiden 1997 2e druk).
1995KHolthuis, L.B.Rijksmuseum van Natuurlijke Historie 1820-1958 (Leiden 1995)
1995JNetiv, A.N. ‘Schipperen met voedsel. De Verzorgingsraad voor Leiden en de voedselvoorziening in de hongerwinter 1944-1945’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 87 (1995), 214-240.
1995HMoerman, I. en R.J.C. van Maanen‘Pietersgracht 28. Het gezin Kromhout in oorlogstijd’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 87 (1995), 135-144.
1995GMieremet, J. en W. Rozendaal‘De Leidse politie tijdens de tweede wereldoorlog’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 87 (1995), 95-135.
1995FMaanen, R.C.J. van‘Getuigenissen van het Leidse verzet’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 87 (1995), 33-67.
1995EMaanen, R.C.J. van‘De dood van agent Huisman’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 87 (1995), 241-245.
1995DHoore, Cees van en Tombe, Paul de'De zingende verrader'. In: Leidsch Dagblad 11 februari 1995.
1995CHenkes, BarbaraHeimat in Holland. Duitse dienstmeisjes 1920-1950 (Amsterdam 1995).
1995BGoudriaan, BuckLeiden in WOII van dag tot dag (Leiden 1995).
1995ABordewijk, C.‘Propaganda en amusement. De Leidse bioscopen in de oorlog.’ In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 87 (1995), 75-94.
1994BVoort, Ben van der'Geschiedenis van de Rex-bioscoop'in: Jaarboek dirk van Eck 7(1994), 126-145.
1994ADriessen, B. en Van Dort, R.Oegstgeest in bange dagen, 1940-1945 (Oegstgeest 1994).
1992BPoole. J. leTwee studentenhuizen in bezettingstijd. Johannes Berlage (1913-1943), in: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 86(1992, 201-214.
1992AVries, H. de‘De firma J.J. Krantz en Zoon te Leiden en de economische collaboratie in de Tweede Wereldoorlog’. In: J. Bläsing en H. Vleesenbeek (red.), Van Amsterdam naar Tilburg en toch weer terug (Leiden/Antwerpen 1992), 211-224.
1991AKeizer, Madelon deHet Parool 1940-1945: verzetsblad in oorlogstijd (Amsterdam 1991)
1989AWinkel, L.De ondergrondse pers (Amsterdam 1989), 2e druk geheel herzien door Hans de Vries).
1988AKerkvliet, G. en Uitvlugt, M.’Een pot piccalilly voor Westerbork. Verslag van de vernietiging van het Joods weeshuis te Leiden in 1943’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 80 (1988), 159-181.
1986ASchouten, M.Marinus van der Lubbe (1909-1934) (Amsterdam 1986).
1985ASchwegman, M.J. en Schöffer, I. [red]Ook in Leiden...: over verzetswerk in en om Leiden 1940-1945.
1982AIdenburg, Ph. J.De Leidse universiteit tegen nationaal-socialisme en bezetting (Leiden 1982).
1981ABergh, G. van der (e.a.)Raadsherenbuurt Leiden 1940 - 1980 (Leiden 1981).
1980ARose, L.De tulpen zijn rood (Katwijk aan Zee 1980).
1960ATaalingen-Dols, L.M.I.L. vanDe strijd om een mensenleven 1940-1945 (Goes 1960)
1946B‘Het verzet in Leiden gedurende den bezettingstijd’. In: Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde van Leiden en omstreken 38 (1946), 58-98.
1946AVerweij, M.G.Leiden in bezettingstijd (Leiden 1946).

 

Archieven:
Erfgoed Leiden en omgeving (ELO) en het gemeentearchief van Oegstgeest bewaren archieven die van nut kunnen zijn. Het is lastig te zeggen welke archieven voor onderzoek in aanmerking komen, het hangt af van wat u zoekt. In de studiezaal zal men u graag te woord staan, maar het is wel handig om een zo nauwkeurig mogelijke zoekvraag paraat te hebben.

Via de website van ELO is een beeldbank over Leiden in de Tweede Wereldoorlog te raadplegen. Er staan duizenden gescande documenten op en ruim 500 foto’s uit Leiden en Noordwijk. Via de website van ELO kan ook in de catalogus van de bibliotheek worden gezocht. De bibliotheekstukken kunnen worden aangevraagd en in de leeszaal worden bekeken. Het gaat niet alleen om boeken en tijdschriften, maar ook documenten van allerlei aard. Veel daarvan zijn echter al gedigitaliseerd en op de website te bekijken.

Voor verder onderzoek kan een bezoek worden gebracht aan het NIOD in Amsterdam of het Nationaal Archief in Den Haag, maar dan is het raadzaam om eerst de archiefinventarissen op de betreffende websites te doorzoeken.