Kleykamp
Met ingang van 1 juli 1936 werden alle inwoners van Nederland opgenomen in het bevolkingsregister. De gemeenten moesten van iedere inwoner een persoonskaart aanmaken, waarop een aantal noodzakelijk geachte persoonsgegevens werden vastgelegd. De persoonskaart werd bewaard bij de gemeenten, maar een duplicaat werd opgenomen in het Centraal Bevolkingsregister in Den Haag, dat gevestigd was in het gebouw van de kunsthandel Kleykamp aan het begin van de Scheveningseweg.
Nadat in oktober 1940 eerst een identificatieplicht was ingevoerd werd per 1 maart 1941 het persoonsbewijs verplicht gesteld voor alle inwoners van Nederland van 15 jaar en ouder. Voor het afhalen van het persoonsbewijs moesten twee pasfoto’s worden ingeleverd, waarvan er een werd aangehecht aan de oproepingskaart, die naar het Centraal Bevolkingsregister in Den Haag werd opgezonden.
Het persoonsbewijs bleek een machtig wapen in handen van de bezetter die eenvoudig persoonsbewijzen in Den Haag kon verifiëren.Verboden wijzigingen of vervalsingen konden zo eenvoudig worden opgespoord. Pas in 1943 lukt het de illegaliteit om dit systeem enigszins te saboteren. Valse persoonskaarten werden in de kaartenbakken van de gemeenten geplaatst, zodat een eenvoudige controle bij de gemeenten geen probleem hoefde te zijn. Maar om ieder risico uit te sluiten, moesten ook de kaarten in het Centraal Bevolkingsregister worden vervangen. Dat was een moeizame aangelegenheid.
In illegale kringen werd dan ook gehoopt op de vernietiging van de bevolkingsadministratie. In juni 1943 werd de geheim agent Pierre, baron d’Aulnis de Bourouill gedropt door het Bureau Inlichtingen van de Nederlandse regering in Londen. D’ Aulnis raakte er van overtuigd, dat alleen een luchtaanval een oplossing kon bieden en drong bij het Bureau Inlichtingen aan op vernietiging van het gebouw Kleykamp. Op 11 april 1944 volgde een aanval bij daglicht door zes jachtbommenwerpers van de RAF. Een deel van de persoonskaarten werd daardoor onbruikbaar, waardoor het gemakkelijker werd valse persoonsbewijzen te vervaardigen voor mensen van wie de achternaam met bepaalde letters begon. Bij deze aanval kwamen 61 medewerkers om het leven, waaronder vier Leidenaren.
De persoonskaarten zijn in gebruik gebleven tot 1 oktober 1994. Ze zijn onmisbaar voor stamboomonderzoek en om die reden thans nog te raadplegen bij het Centraal Bureau voor de Genealogie in Den Haag.
Over het bevolkingsregister en de persoonsbewijzen is veel informatie eenvoudig te vinden op internet. Over de aanval op Kleykamp maakte het TV-programma Andere Tijden in 2008 een aflevering.
