Groepsfoto gewestelijk arbeidsbureau 1943

Leiden4045.nl kreeg een mooie groepsfoto toegestuurd van het personeel van het gewestelijk arbeidsbureau aan de Doezastraat. Ruim 80 personen staan er op. Maar van drie van hen is het gezicht niet te zien omdat het schuil gaat achter het hoofd van een collega. Op de voorste rij zitten ongetwijfeld de directie en de chefs van de afdelingen. Mogelijk staan ook de Duitse Fachberater en de Sachbearbeiter op de foto. Zij konden toch moeilijk worden genegeerd. Rechts op de voorste rij, zit de keuringsarts in een witte doktersjas. Het is goed mogelijk dat die arts dokter Verhoog is. Die was lid van de NSB en stond er om bekend erg weinig mannen af te keuren voor de arbeidsinzet.

Het is niet precies duidelijk wanneer en waarom de foto is gemaakt. Het jaar 1943 is het meest waarschijnlijk, daarover zo dadelijk meer. We weten ook niet wie de foto heeft gemaakt. In verband met mogelijke auteursrechten van de fotograaf tonen we de foto daarom in een behoorlijk bewerkte staat. Is de maker van de foto nog te achterhalen?  Het moet wel een beroepsfotograaf zijn geweest, want zo’n foto liet je toen niet maken door een collega met een gewone camera. Het hoeft natuurlijk geen Leidse fotograaf te zijn geweest.

Waarschijnlijk zijn er mensen die óók een afdruk van deze foto bezitten omdat hun vader of moeder er op staat. Leiden4045.nl zou dat graag horen.

In ieder geval zijn de namen van drie personen op de foto bekend. Eén van hen, links op de foto, is Henk Rodenburg. Hij dook onder in februari 1944, ging voor een landelijke illegale groep werken en zou de oorlog niet overleven. Naast hem staat, in een wit schort, Ans Goutier, die vanaf 1 juni 1943 werkzaam was op het kantoor van de keuringsarts.  Helemaal rechts op de foto staat Ernst de Vreugd. Rodenburg, Goutier en De Vreugd waren werkzaam voor de Leidse illegaliteit, in het bijzonder de groep van Lex Bernard.

Nog een opvallend detail: drie vrouwen op de foto, onder wie Ans Goutier, dragen hoogstwaarschijnlijk een witte margriet als halssieraad. Dat was een verwijzing naar prinses Margriet (geboren op 19 januari 1943) en als zodanig een signaal aan de buitenwereld dat de draagster erg vaderlandslievend gezind was. De foto zal dus van na die datum dateren. Zo te zien was het een aangename dag om te poseren. Wanneer de arts inderdaad Verhoog is staat hij op één en dezelfde foto met drie vrouwen die openlijk vaderlandslievend waren, dus zeker tegen de NSB. Mochten er ook Duitse ambtenaren op de foto staan dan is het raadsel nog groter.
Het dragen van vaderlandslievende symbooltjes op de kleding was vooral populair in 1940 en 1941. Bekend zijn de knopen met de Nederlandse leeuw of het oranje luciferkopje. Maar de bezetter en de collaborateurs traden steeds harder op tegen mensen die zoiets droegen. De symbooltjes werden desnoods met geweld van de kleding gerukt. In 1941 verdwenen ze uit het straatbeeld en werden alleen nog maar in de privésfeer gedragen. Maar deze groepsfoto uit 1943 is duidelijk geen privésfeer. Het is moeilijk voorstelbaar dat de Duitse ambtenaren dit provocerende gedrag zouden accepteren.

Er zijn nog meer foto’s van het arbeidsbureau. Daarover later meer.