Stiasny, G.A.

Gepubliceerd door Alphons Siebelt op

Gustav Stiasny pasfotoG.A. (Gustav) Stiasny (1877) was een uit Wenen afkomstige bioloog, die in 1919 conservator werd van het Museum voor Natuurlijke Historie aan de Raamsteeg (een voorganger van het huidige Naturalis). Hij was in 1915 gehuwd met de Nederlandse zoöloge Gerarda Wijnhoff, die hij in Napels had leren kennen. Zij was in 1910 cum laude gepromoveerd aan de universiteit van Utrecht. In 1925 werd hij genaturaliseerd tot Nederlander. Vier jaar later werd Stiasny benoemd tot privaatdocent (lector) aan de Leidse universiteit. Stiasny was een opvallende verschijning met baardje en hoed en een zekere Weense en internationale, zelfs voor zijn omgeving exotische zwier.
Bij het museum werd hij hoofd van de afdeling Evertebrata (ongewervelden) en bleef dat tot eind november 1940, toen hij wegens zijn Joodse afkomst op last van de bezetter werd ontheven van zijn functie, gevolgd door ontslag.

Zat Stiasny ondergedoken?In 1942 ging hij formeel met pensioen. Gedurende de oorlogsjaren werkte hij gestaag door aan zijn wetenschappelijk onderzoek. Door zijn huwelijk met een niet-Joodse vrouw kreeg hij een tijdelijke vrijstelling van deportatie. Maar hij moest wel oppassen, dat hij geen regels overtrad.
Het is niet bekend of Gerda Stiasny-Wijnhoff wetenschappelijk actief geweest in de tijd dat zij in Leiden woonachtig was. Wel was zij maatschappelijk actief. Ze was een verdienstelijk alt-zangeres en bestuurslid van de Armenraad en het Leidse Brokkenhuis.
Op internet staan verschillende biografieën met ruime aandacht voor zijn wetenschappelijke betekenis. Ook is er een wetenschappelijke biografie te vinden in een boek over de geschiedenis van het Museum (zie literatuurlijst 1995K).

In 1943 ontkwam Stiasny op het nippertje aan een erger lot, toen hij werd betrapt in een groentewinkel aan de Doezastraat. Het was voor Joden een groot deel van de dag verboden in winkels te komen. Stiasny, die een ster droeg op zijn jas, werd verlinkt aan een hulpagent van politie door een toevallig passerende NSB’er. Enkele dagen later werd hij opgepakt en overgebracht naar het politiebureau, alwaar een proces-verbaal werd opgemaakt door een rechercheur van de Documentatiedienst. Stiasny verklaarde dat hij zonder nadenken de winkel was binnengegaan om twee bosjes radijs voor zijn vrouw te kopen. Klaarblijkelijk is het bij een boete gebleven. Wanneer Stiasny drie maanden later opnieuw zo’n zelfde fout zou hebben gemaakt zou hij zonder pardon zijn gedeporteerd.

Stiasny overleed op 12 juni 1946 in Leiden. Het huis van de familie Stiasny werd begin 1964 gesloopt voor de herindeling van het gebied.

De twee foto’s van Gustav Stiasny zijn afkomstig uit de collectie Stiasny. De foto op de schaats 1941 is uit januari 1941. Het was een strenge winter.

Tekst bijgewerkt op 27 januari 2021.