NV Fourniturenhandel v/h Manus Turksma
Manus Turksma werd op 15 december 1885 in Leeuwarden geboren. Hij trouwde op 21 augustus 1913 in Amsterdam met de op 14 april 1890 aldaar geboren Judith Sealtiel. Niet lang daarna vertrok het paar naar Leiden waar Manus’ oudere broer Abraham al een herenmodezaak dreef aan Haarlemmerstraat 117. Op 28 maart 1913 opende Manus ruim tweehonderd meter verderop zijn groothandel in fournituren en mode-artikelen op de Haarlemmerstraat 196. Manus en Judith gingen boven de zaak wonen. Hun zoon Nico werd er op 28 mei 1916 geboren.
Nico speelde verschillende instrumenten zoals ukelele, accordeon en banjo en zat in een bandje dat zich ‘Hawaiian String Swingers’ noemde. Zijn teken- en schildertalent had hij geërfd van zijn vader Manus, die eigenlijk “meer kunstenaar dan verkoper was.”
Op 15 juli 1921 openden Manus en Judith een nieuwe zaak op de Haarlemmerstraat 155-157. Op 21 juni 1923 werd op dat adres hun dochter Dorma geboren, op 9 januari 1925 gevolgd door Wilhelmina (Miep). In 1933 verhuisde het gezin naar de Lammenschansweg 6, nu nr. 11, waar Manus op 16 februari 1936 overleed. Weduwe Judith – die Manus als directeur van de NV opvolgde – en haar broer Jacques, die vertegenwoordiger was, zetten de goed lopende zaak van Manus voort. Toen zoon Nico in 1936 zijn HBS-diploma haalde, ging hij in de winkel werken. Datzelfde jaar nog verhuisde het gezin opnieuw, dit keer naar de Rijnsburgerweg 41. Dorma ging naar de Rooms-Katholieke Vakschool voor Meisjes aan het Galgewater, waar ze in 1939 haar diploma ‘Hulp in de huishouding’ haalde.
In augustus 1942 kregen Nico en Dorma een oproep zich te melden, waaraan ze vrijwillig gehoor gaven. Op 15 augustus 1942 werden ze in Westerbork ingeschreven als “strafgeval” en twee dagen later op transport naar Auschwitz gesteld, waar ze op woensdag 30 september 1942 werden vermoord.
Vreemd genoeg vermeldt het dagrapport van de Leidse gemeentepolitie op 2 december 1942 een mededeling van de buurman van de Rijnsburgerweg 39, dat de familie Turksma “op ’t punt staat uit te wijken.” Nico en Dorma waren toen al dood. Misschien woonden Judith en Miep toen nog thuis.
Het winkelpand met woonhuis aan de Haarlemmerstraat 155-157 werd op 22 augustus 1942 door de Leidse politie verzegeld. De eigen woning van de familie aan de Lammenschansweg werd in februari 1943 door het ANBO verkocht.
Moeder Judith en haar dochter Miep doken onder andere in Bennekom onder. Ze overleefden de oorlog en heropenden de winkel. Judith overleed op woensdag 7 mei 1980 in Oegstgeest. Dochter Miep trouwde in 1950 met Hans Frederik Menko.
———————————————————————————
Op woensdag 11 januari 2023 werden door de Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden voor Dorma en Nico Stolpersteine geplaatst bij hun laatste vrijwillig bewoonde adres: Rijnsburgerweg 41
Een verslag van deze dag is te lezen op de website van de Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden. Daarop staan ook foto’s en de teksten die bij de steenleggingen werden uitgesproken.
Deze tekst is (deels) gebaseerd op informatie van de Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden, die toestemming verleende voor de tekstbewerking.
Bronnen: Ans Meijlink (Werkgroep Stolpersteine Leiden), Yolanda Menko (nichtje van Nico en Dorma), Alphons Siebelt, Peter van der Geer (bewoner Rijnsburgerweg 56).
Tekst aangepast op 23 maart 2023.
