Stoffels-van Brussel, Hijme en Eem

Zonder twijfel is Hijme Stoffels (1907-1975) een van de centrale personen uit de Leidse illegaliteit geweest. Over zijn activiteiten is veel bekend, maar vreemd genoeg weten we nauwelijks hoe hij te werk is gegaan. Stoffels was weliswaar een centraal figuur, maar, precies als een spin in het web, solitair.
Hijme Stoffels was voor de oorlog in Leiden komen wonen in verband met zijn werk: hij werd procuratiehouder bij de sigarenfabriek Edelachtbaar van Wijtenburg. Daar ontmoette hij Eem (Emilie) van Brussel (1918-1995) uit de Marienpoelstraat. Ze trouwden in 1942 en gingen wonen aan de Cronensteinkade. Niet alleen was er sprake van een flink leeftijdsverschil, ook hadden ze een verschillend geloof: Hijme was protestant en Eem katholiek. Waarschijnlijk zijn Hijme en Eem via haar familie betrokken geraakt bij de hulp aan (ondergedoken) Joden. Hun buurman Jozua Klein werd in 1942 opgepakt en gedeporteerd, zijn vrouw bleef met drie kleine kinderen achter. De woning aan de Cronensteinkade grensde aan het Joods weeshuis en zij raakten bevriend met de staf, onder wie de directeur Nathan Italie. Aan de vooravond van de ontruiming van het weeshuis (op 17 maart 943), probeerde hij Italie over te halen kinderen en stafleden te laten onderduiken. Hij had daarvoor al adressen geregeld, maar Italie heeft daar geen gebruik van gemaakt en vrijwel alle bewoners werden gedeporteerd. Stoffels heeft nog voor enkele kinderen met succes een (vals) afstammingsbewijs weten te regelen. Deze activiteiten zijn enkele malen uitgebreid beschreven. Veel minder bekend zijn de activiteiten van Stoffels gedurende de rest van de oorlog in en voor de Leidse illegaliteit. Die zijn ook niet zo eenvoudig te achterhalen. De zorg voor onderduikers bijvoorbeeld is wel aantoonbaar, maar moeilijk te concretiseren. In de Hongerwinter werd Stoffels secretaris van de contactcommissie van het Interkerkelijk Bureau, dat zich inspande om verschillende private initiatieven op het gebied van de voedselvoorziening met elkaar te laten samenwerken. In diezelfde periode verzorgde hij, als rechterhand van de Leidse ambtenaar Cor van Wijk, voor een honderdtal Leidenaars een vals of vervalst persoonsbewijs.
Direct na de bevrijding werd Stoffels directeur van Nederlands Volksherstel.
In 1968 kregen Hijme Stoffels en Eem van Brussel de onderscheiding Rechtvaardige onder de Volkeren van Yad Vashem. Het was voor het eerst, dat deze onderscheiding werd uitgereikt voor activiteiten in Leiden.