De Waarheid

Gepubliceerd door Alphons Siebelt op

Vanaf 23 november 1940 verscheen De Waarheid als landelijk blad van de illegale CPN.  Hoewel de nazi’s de communisten als hun doodsvijanden beschouwden, verhinderde het pact tussen Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie van augustus 1939 de actieve vervolging van alle communisten. De inval in de Sovjet-Unie op 22  juni 1941 maakte aan die terughoudendheid een einde. Tot die tijd werden hoofdzakelijk actieve verzetsmensen gearresteerd. Het meewerken aan de verspreiding van De Waarheid of andere communistische lectuur behoorde daar zeker toe.

Rond de inval van Duitsland in de Sovjet-Unie verhevigde de Duitse politie de vervolging van de communisten en maakte maakte intensief jacht op iedereen die met het blad of de partij ook maar iets te maken had. Talloze medewerker werden gearresteerd wegens hun activiteiten voor de CPN en/of De Waarheid  en naar concentratiekampen gestuurd. Onder hen waren tientallen Leidenaars. Over de organisatie, oplage en verspreiding van de De Waarheid in Leiden en omgeving is zeer weinig bekend. Na Dolle Dinsdag werd een plaatselijke editie gemaakt. In enkele nummers staat namelijk ook nieuws uit Leiden. Het nummer van 4 oktober 1944 bijvoorbeeld maakt melding van het weghalen van voorraden uit de conservenfabriek van Tieleman & Dros ten behoeve van de Wehrmacht. In mei 1945 bestond de Leidse verspreidingsgroep uit bijna 30 personen. In de naoorlogse Vertrouwensraad der Leidse Illegaliteit was De Waarheid vertegenwoordigd door Sonja Koch.

Er is ook weinig informatie over de illegale CPN in Leiden en omgeving. In de oorlogsjaren opereerden de communisten uitermate voorzichtig. Niet alleen omdat zij de Duitse politie vreesden, maar ook omdat zij wisten dat ze door groeperingen uit “het verzet” werden gewantrouwd vanwege hun volgzaamheid ten opzichte van de Sovjet-Unie. Vóór de oorlog werden zij gezien als staatsgevaarlijk en dat zou na de oorlog ook weer het geval zijn. Na de oorlog werden de communisten al snel gezien als een nieuwe bedreiging. Bovendien werd de geschiedschrijving door de CPN gewantrouwd. Vermoedelijk daardoor is het communistische verzet lange tijd verborgen gebleven.

Voor algemene informatie over De Waarheid zie: Lydia Winkel en H. de Vries, De Ondergrondse pers 1940-1945 (derde druk Amsterdam 1989) nr. 1071. Winkel vermeldt geen aparte Leidse editie, maar die was er wel.