Hartebrugkerk

De officiële naam van de Hartebrugkerk luidt Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen. De kerk staat ook bekend als de “coelikerk”, naar het opschrift in het Latijn: ‘Hic Domus Dei est et Porta Coeli’ (dit is het huis van de Heer en de poort des hemels). Het was (en is) een parochiekerk, geleid door de paters Franciscanen (OFM).

Garnizoenskerk
Vóór de oorlog fungeerde de kerk als garnizoenskerk voor de in Leiden gelegerde katholieke militairen. Tijdens de mobilisatie werden er extra missen gehouden om alle militairen de gelegenheid te geven er een bij te wonen. Aan die functie herinnert een keramieken reliëf boven de ingang waarop burgers en Nederlandse militairen te zien zijn met Christus in hun midden. Het reliëf draagt het opschrift: ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven 1940-1945’. Het werd ontworpen door Jules Rummens uit Roermond en in mei 1947 aangebracht.

Op 21 mei 1940 werd een plechtige dienst gehouden voor de gesneuvelde militairen, met assistentie van de RK militairenvereniging. Het koor zong de requiemmis van Perosi. Eén van de gesneuvelden was de (oud-)parochiaan vaandrig Petrus Huibers (3-I-1 R.W.). Hij sneuvelde op 13 mei 1940 in de gemeente Alblasserwaard. Hij was leraar geschiedenis M.O. en werd 25 jaar oud.

Kapelaan Gregorius (Henricus) van Heusden OFM
In de avond van 18 december 1940 keerde kapelaan pater Gregorius (Henricus) van Heusden (1885) niet terug van zijn huisbezoek aan een parochiaan. Hij werd als vermist opgegeven. Zijn lichaam werd op 3 februari 1941 aangetroffen in de Haarlemmertrekvaart. Aangenomen wed dat hij door de duisternis te water was geraakt. Pater Gregorius was in 1939 kapelaan van de parochie geworden en was directeur (voorzitter) van de Katholieke Jeugd Centrale, in het bijzonder de jongensclub de Kruisvaart.

Clash met de NSB
Op 30 juni 1941 was de kerk en de begraafplaats Zijlpoort de inzet van een confrontatie met de NSB, toen de nationaalsocialisten een katholieke begrafenis eisten voor een ‘kameraadske’.

Klokkenroof en nieuwe klokken
De kerk werd op 22 februari 1943 ontdaan van vier kerkklokken vanwege de klokkenvordering. Ze gingen alle vier verloren.
In december 1946 werd één nieuwe klok geplaatst. De klok woog 550 kg. en was toegewijd aan Maria. Op donderdag 26 februari 1948 werden drie andere opgehesen. De grootste klok woog 1350 kg. en was een geschenk van de parochie aan pastoor Suitbertus Schmitz OFM ter gelegenheid van zijn 40-jarig jubileum. Die heette voortaan de Suitbertusklok. De tweede klok van 675 kg. was een geschenk van het echtpaar Cornelis en Elisabeth van der Drift-Berbee vanwege hun gouden huwelijk in augustus 1946. Elisabeth was overigens datzelfde jaar nog overleden, maar Cornelis kon voordat ook hij overleed nog bijna anderhalf jaar genieten van de klank van de klok, die de Cornelisklok werd genoemd. De uitvaart van beide echtelieden vond plaats, hoe kan het ook anders, vanuit de Hartebrugkerk en ze werden begraven op Zijlpoort. De vierde klok woog 300 kg. en kreeg als naam de Vredesklok; de klok was toegewijd aan Franciscus van Assisi. Op zondag 29 februari 1948 werden de klokken voor het eerst alle vier geluid.

Bron: Leidsche Courant 24 februari 1948.