Monument De Naald
Het monument De Naald in de wijk De Kooi was oorspronkelijk geen oorlogsmonument. Het werd in 1937 opgericht als geschenk van de bewoners van De Kooi aan de woningbouwvereniging De Eendracht ter ere van haar 25-jarig bestaan. Ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan werd in 1953 een monumentale gemetselde bank neergezet in het plantsoen aan de Driftstraat. De voorzitter van De Eendracht, tevens gemeenteraadslid voor de CPN Henk van Welzen kondigde aan, dat er een plaquette op de bank zou komen ter nagedachtenis aan de slachtoffers die tijdens de Tweede Wereldoorlog in deze wijk waren gevallen ‘door handelingen van de Duitsers’. Van Welzen had zelf bijna vier jaar in verschillende concentratiekampen gezeten. Nadat de bank in 1970 werd afgebroken keerde de plaquette in 1995 terug, maar nu op De Naald.
Op de gedenkplaat staan de namen van dertien personen, die allen op deze website vermeld staan bij hun toenmalige adres. Deze personen hadden sterke banden met de wijk De Kooi omdat zij er hadden gewoond of omdat er familie woonde. Johannes Welling sneuvelde als militair op 10 mei 1940 in (de buurt van) Roermond. Alle anderen zijn gearresteerd wegens communistische of linkse activiteiten. Een aantal van hen werd opgepakt door de Duitse tijdens een razzia in De Kooi, die plaatsvond in de avond en nacht van 15 op 16 mei 1944. In die nacht werden ook elders in de stad mensen gearresteerd. Aan de razzia waren enkele opvallende daden van de illegaliteit vooraf gegaan. Op 3 januari 1944 pleegden een drietal leden van de illegale organisatie Raad van Verzet (RVV) een aanslag op de directeur van het Leidse arbeidsbureau. Dezelfde groep was verantwoordelijk voor de brandstichting op 17 maart 1944 in de vuurwerkfabriek Kat aan de Haarlemmerweg, waar lichtspoormunitie werd vervaardigd. Algemeen gaat men er van uit, dat een verrader de aandacht heeft gevestigd op bepaalde leden van de RVV, maar zeker is dat niet. Bij de Duitse en Leidse politie waren ook ervaren rechercheurs werkzaam.
De namen op De Naald: Jan Boom, Louis de Bolster, Carel Carton, Machiel Dubbeldeman en Johanna Dubbeldeman-van Weeren, Johannes van Egmond, Izaak Filippo, Johannes Lezwijn, Nico Olivier, Hendrik Paalvast, Jan Pennenburg, Johannes Teske en Johannes Welling.
