Technische Noodhulp

In navolging van de Duitse Technische Nothilfe werd in de zomer van 1941 de Nederlandse Technische Noodhulp opgericht. De TN was in feite een rampenbestrijdingsdienst, die kon worden ingezet bij natuurrampen en andere calamiteiten, die een grootschalige inzet van technisch bekwaam personeel met de nodige hulpmiddelen vereiste. Het was ook een hulpdienst voor de politie en brandweer. Men dacht daarbij aan het kunnen repareren van gas- en waterleidingen en electriciteitsvoorzieningen. Maar de TN zou ook moeten worden ingezet om de gevolgen van stakingen op te lossen. Tot aan de Bevrijding zou de TN vooral worden ingezet bij het opruimen van de puinhopen na bombardementen.

Afdeling NL/27
Op 12 september 1941 werd in de grote zaal van Den Burcht een propaganda-avond gehouden, waarbij de burgemeester aanwezig was, evenals de leiding van de brandweer en de luchtbeschermingsdienst en verschillende gemeenteambtenaren. Nadat de Ortsgruppenführer van de NSDAP een kort welkomstwoord had gesproken kreeg de Bereitschaftsführer (leider van de TN in Nederland) dr. Beck het woord om het doel van de TN aan de aanwezigen uit te leggen.

In de maanden daarna ging de Leidse afdeling van de TN met het nummer NL/27 aan de slag. Er werd subsidie verkregen van de gemeente voor de aanschaf van enkele hulpmiddelen en men betrok de leegstaande panden Rapenburg 12-14, waar eerder de gemeente was gehuisvest. Toch wilde het nog niet zo vlotten, reden waarom er begin maart 1942 nogmaals een propagandabijeenkomst werd gehouden, nu in de Stadsgehoorzaal. Diezelfde dr. Beck herhaalde zijn boodschap van september nog maar eens. Wellicht dat de aarzeling om tot de TN toe te treden gelegen was in de nationaalsocialistische sfeer waarin de organisatie werd gepromoot. In hotel-café-restaurant Den Burcht was de Leidse NSDAP gehuisvest en had de WA een ruimte tot haar beschikking. Dat op 12 september 1941 eerst de (gevreesde) Ortsgruppenführer en daarna nóg een Duitser het woord had gevoerd maakte het natuurlijk nog wat erger. Ook bij een demonstratie op 16 juni 1942 waren diverse Duitse autoriteiten aanwezig. Bij de demonstraties ter gelegenheid van het éénjarig bestaan, op 31 oktober 1942, sprak dr. Beck nog een woordje in aanwezigheid van de Ortskommandant Hauptmann Münster, Gemeinschaftsführer Seitz en Kamardschaftsführer Peters. Toch was de nationaalsocialistische invloed op de TN in het algemeen niet groot of zelfs afwezig.
Leider van afdeling 27 was de Leidse winkelier Johan Ramb (1899-1971). Waarom de manufacturenwinkelier leider werd van een technische organisatie blijft de vraag. Zijn ouders waren allebei geboren in Duitsland, maar woonden al heel lang in Leiden. De (niet bij name genoemde) leider verklaarde in maart 1943 in een vraaggesprek, dat het de mannen verboden was om tijdens hun dienst over politieke onderwerpen te spreken en dat de TN geen enkel politiek doel beoogde. Dat zal wel juist zijn geweest, want na de oorlog werd de organisatie niet aangemerkt als een collaborerende organisatie. De leden werden zo nodig beoordeeld op hun eigen gedrag in de oorlogsjaren.

Activiteiten
In de loop van 1942 kwam er een organisatie tot stand die daadwerkelijk kon optreden bij calamiteiten. Een eerste demonstratie van de opgedane vaardigheden vond plaats in de avond van 16 juni 1942. Op de 31e oktober 1942 werden er demonstraties gehouden voor het publiek, waarbij onder meer een houten noodbrug werd gelegd over het Rapenburg. Op 5 december verleende de TN assistentie bij het optakelen van een autobus van de CITOSA, die in het Rapenburg was gereden. Helaas had de TN (nog) geen geschikt materiaal om de klus te klaren.

In maart 1943 blijkt groep 27 van de TN paraat te staan voor 25 gemeenten waarvoor ongeveer 200 manschappen beschikbaar zijn. Het waren allemaal vrijwilligers die contributie naar draagkracht betaalden. Men beschikte over een eigen wagenpark en over veel gereedschap, waaronder een compressor. De manschappen droegen een lichtgrijze overall of een jas en broek en op het hoofd een zwarte veldmuts. Stalen helmen waren er ook.
Waarschijnlijk trokken de vakgerichte cursussen voldoende gegadigden aan. Je kon er wat van leren en het was een goede vrijetijdsbesteding met een maatschappelijk doel, zonder politieke kleur. In 1943 waren er cursussen over motoren, elektrotechniek en gas- en waterleiding.  Zo’n informatieve avond over blind- en zweefvliegen op 22 november 1942 zal voor velen heel interessant zijn geweest. Op maandag- en woensdagavonden werd er geoefend en vonden de cursussen plaats.

De vuurdoop kreeg afdeling 27 bij de inzet in Rotterdam, waar op 31 maart 1943 een bombardement had plaatsgevonden. Vooral de EHBO’ers zijn daar druk bezig geweest, de overige TN’ers hadden te maken gehad met een gebrek aan noodzakelijk groot materiaal.
In 1943 werden er openbare oefeningen en demonstraties gehouden. Op zaterdag 17 april vond er een grote oefening plaats met als uitgangspunt dat er een bombardement had plaatsgevonden.Daarbij kwamen de ervaringen in Rotterdam natuurlijk goed van pas. Op het terrein van de Stedelijke Lichtfabrieken werden kapotte leidingen gerepareerd en in een leegstaand fabrieksgebouw aan de Witte Singel oefende de EHBO-ploeg met slachtoffers. Over het Rapenburg werd net als in november 1942 een hulpbrug geslagen waarover zelfs auto’s konden rijden. Na deze geslaagde oefening trok de TN achter het eigen muziekkorps door de stad, gekleed in uniform met stalen helm. Op 11 december 1943 werd opnieuw een mars door de stad gehouden met muzikale begeleiding van het muziekkorps na eerst al hun materiaal op het Rapenburg te hebben uitgestald. Het aantal manschappen was opgelopen tot 300.

Muziek!
Opvallend genoeg werd in die maanden een muziekkorps opgericht. De muzikanten werden gelokt met de belofte dat ze geen geen technisch werk behoefden te doen. Eind juni 1943 werd waarschijnlijk de eerste uitvoering gegeven voor eigen publiek in de Stadsgehoorzaal. De harmonie telde toen 50 muzikanten. Op 20 augustus 1943 trad de harmonie op achter het Stadhuis. Ook in 1944 werden nog twee openbare concerten gegeven op 17 maart  in de Stadsgehoorzaal en op 23 juli achter het Stadhuis.  De harmonie stond onder leiding van kapelmeester Gerard Dik, die zelf muziekstukken arrangeerde en componeerde. Dik was al sinds de jaren twintig kapelmeester en directeur van Werkmans Wilskracht en combineerde blijkbaar de leiding van beide muziekgezelschappen.

In actie!
In september 1944 werd de leiding vervangen maar wie de leiding kreeg is nog niet teruggevonden. Het had mogelijk te maken met de gewijzigde toestand na Dolle Dinsdag. De TN kwam in december 1944 eindelijk in actie in het eigen werkgebied en verrichte nuttig werk bij het opruimen van de schade die de stad had geleden door de bombardementen op 10 en 11 december 1944. Het lid van de TN Casper Schaap verloor op de 11e het leven toen de stad na het (eerste) bombardement werd verrast door de terugkeer van de Engelse vliegtuigen om nogmaals bommen af te werpen.