De Vonk ‘uit de vonk zal de vlam oplaaien’ (Poesjkin)
Het eerste nummer van het illegale blad De Vonk ‘uit de vonk zal de vlam oplaaien ‘(Poesjkin) verscheen begin januari 1941. De oprichters, Tom Rot, Eddy Wijnkoop en Dirk Schilp vormden de eerste redactie. Zij waren lid geweest van verschillende socialistische en communistische partijen en organisaties, maar steunden nu de gedachte van het ‘derde front’, het internationaal socialisme tegen fascisme, kapitalisme en nationalisme. De schrijver Jef Last werd al gauw de belangrijkste redacteur. Om duidelijk te maken, dat het blad afkomstig was van de Internationaal Socialistische Beweging (ISB) werd dat begin 1942 tot uitdrukking gebracht in de ondertitel Orgaan van de Internationaal-Socialistische Beweging. Dat was ook om verwarring te voorkomen, want er was namelijk nog een ander blad dat eveneens De Vonk heette; dat werd uitgegeven door de illegale CPN. De ISB en de CPN waren bepaald geen vrienden.
Nadat in maart 1942 de redacteuren Wijnkoop, Schilp en enkele anderen gearresteerd werd de redactie aangevuld met onder andere de Leidse neuroloog-psychiater Wim Storm. In november en december 1942 werden opnieuw medewerkers opgepakt, onder wie Tom Rot. Jef Last en Wim Storm achtten het hierop het beste om onder te duiken; Storm werd toch nog gearresteerd, maar wist tijdens het transport te ontvluchten. Tom Rot zou voor het Obergericht te Den Haag worden berecht, hij werd echter zonder proces naar Duitsland gevoerd. De anderen kwamen voor het Landesgericht te Utrecht. Na enige tijd werd een nieuwe redactie gevormd, waarin onder andere Storm (hoofdredacteur), Jef Last en de Tsjech Richard Jokel zaten. Het blad werd toen in Leiden, Groningen, Assen, Enschede, Leerdam, Utrecht en Breda gestencild of gedrukt.
Het blad is in Leiden verspreid in een tamelijk kleine oplage. Dit werd gedaan door Maarten Kulk en – tot diens arrestatie in februari 1943 – Simon Wijnnobel. Het blad werd regelmatig thuis gestencild bij Wim Storm en later bij Maarten Kulk. De groep steunde in Leiden ook een aantal onderduikers.
De Vonk is opgenomen in Lydia Winkel en H. de Vries, De Ondergrondse pers 1940-1945 (derde druk Amsterdam 1989) nr. 937. In 1980 verscheen een boek over het blad van de hand van Hans Berendsen en Rik Weeda: De Vonk ‘uit de vonk zal de vlam oplaaien ‘(Poesjkin). Een analyse van de aktiviteiten en ideeën van de humanistisch-socialistische verzetsgroep rondom het illegale verzetsblad De Vonk, 1940-1945. Ook Wikipedia bevat een lemma over het blad.
