Conservenfabriek CV Tieleman en Dros
De vijf conservenfabrieken in de stad verwerkten in het seizoen hoofdzakelijk groenten en fruit. Daarbuiten veelal vleeswaren. Voor het productieklaar maken van groenten en fruit maakten de bedrijven tijdens het hoogseizoen veel gebruik van thuiswerkers. Hele families werkten er aan mee.
De meeste voedselverwerkende bedrijven konden tijdens de oorlog gewoon blijven produceren. Zolang er grondstoffen konden worden ingekocht kon het productieproces in beginsel doorgaan. Alleen de beschikbaarheid van verpakkingsmateriaal, brandstof en eventueel smeermiddelen en reserveonderdelen om de machines te laten draaien bleef een groot probleem
Conservering in blik of glas was in een tijd waarin tuinbouwproducten niet of nauwelijks vers konden worden opgeslagen de enige manier om ze langdurig te bewaren. Tuinbouwproducten waren er genoeg. Over problemen bij de productie is niet zoveel bekend. Vermoedelijk heeft men veel gebruik gemaakt van glaswerk, dat door de consument was ingeleverd. Dat kon worden gereinigd en daarna opnieuw worden gebruikt in tegenstelling tot blik. In 1944 kon men in de winkels alleen nog maar nieuwe producten kopen wanneer er verpakkingsmateriaal werd ingeleverd of wanneer het product kon worden verpakt in meegebracht verpakkingsmateriaal.
Emissie van aandelen
Tieleman&Dros is een van de familie bedrijven, welke tijdens de bezetting is omgezet naar een Commanditaire Vennootschap en nieuwe aandelen heeft uitgegeven. In april 1944 vond een emissie plaats van 660 aandelen van nominaal f. 1000. Een enorm bedrag. Volgens het prospectus gebeurde dit met het oog op de te verwachten bedrijfsdrukte na de oorlog. Een opmerkelijk optimistische visie, die waarschijnlijk niet onterecht was. Maar misschien was er nog een andere goede reden voor de emissie.
Tieleman & Dros was een familiebedrijf en de emissie was gericht op de bestaande aandeelhouders, die kennelijk over een fors kapitaal beschikten. In 1943 was een dividend uitgekeerd van 6%. Daarmee bleef men precies onder de grens van de in 1941 ingevoerde superdividendbelasting. Door de uitgifte van nieuwe aandelen zou ook in 1944 het dividend van 6% per aandeel kunnen worden uitgekeerd, maar dan over méér aandelen. Voor iedere twee gewone aandelen kon namelijk één nieuw aandeel worden gekocht.
Tieleman & Dros was niet het enige bedrijf dat in de oorlogsjaren aandelen heeft uitgegeven. Ook de Hollandsche constructiewerkplaatsen gaf aandelen uit, zelfs al in 1941.
De overval
Op 23 februari 1945 vond een overval plaats op de conservenfabriek Tieleman en Dros aan de Middelstegracht. Volgens de officiële opgaven verdwenen de overvallers met medeneming van 328 dozen met conserven, die door de Wehrmacht in beslag waren genomen. De overvallers waren leden van de 3e sectie van de eerste stootcompagnie van de Leidse Binnenlandse Strijdkrachten. In hun Logboek, dat in 1945 werd gepubliceerd in een beperkte oplage, wordt de overval beschreven. Volgens het Logboek werd tegen zes uur ’s avonds de fabriekswacht overrompeld waarna de mannen naar binnen drongen. Ze waren op zoek naar een voorraad die door de Wehrmacht in beslag was genomen. Die bleek op de tweede verdieping te staan. Via een doorgeefsysteem werd de hele voorraad twee trappen naar beneden gedragen, wat een uur of vijf werk was. Nadat de klus was geklaard zocht men een slaapplaats om enkele uren te kunnen slapen. Van de gelegenheid werd gebruik gemaakt om het er eens goed van te nemen. Vanaf vier uur ’s ochtends werd de voorraad per handkar naar de Oude Rijn gebracht, waar een schuit klaar lag. Dat alles onder dekking van sectiecommandant Rudolf Heijers in een Duits uniform. De schuit voer naar Leiderdorp. Helaas bleek de gasoline (diesel) voor de schuit niet op tijd te arriveren, dus moest de schuit een gedeelte op handkracht worden voortbewogen tot er onderweg gasoline werd gebracht. Uiteindelijk werd de schuit gelost bij de Rotogravure. Volgens het Logboek bedroeg de buit 3 1/2 ton vruchten, jam, appelmoes, limonade, erwtensoep, groenten in blik. Een deel van de buit werd door de BS gehouden voor eigen gebruik, een deel ging naar de ziekenhuizen.
Afbeelding: Aandeel en talon met coupons van Tieleman en Dros 1944 (particuliere collectie).
Afbeelding: De transportbrug tussen twee bedrijfsgebouwen van de conservenfabriek Tieleman & Dros aan de Middelstegracht. De brug is gebouwd door de Hollandsche Constructiewerkplaatsen. ELO PV_MFO20070024 (public domain). NB: bij downloaden verschijnt vreemd genoeg het nummer LEI001026398.