Marbus, Roel

Een groot deel van zijn leven was Roel Marbus (1908) een bekende Leiderdorper. Hij had met zijn zuster Marie een winkel in de Hoofdstraat van een dorp, dat rond de 4000 inwoners had. Het was zijn hele voorkomen en zijn interesse in andere mensen die er voor zorgde, dat hij bij velen een graag geziene gast was om een kop koffie mee te drinken.

Een groot deel van zijn leven dreef hij samen met zijn zus Marie (1906-1974) in de Hoofdstraat een winkel in huishoudelijke artikelen, speelgoed, klompen, aardewerk petroleum, levende have zoals konijnen en nog veel meer. Ook verhuurde hij wasmachines, die hij zelf kwam brengen. Verder verhuurde de zaak stoelen, tafels en serviesgoed voor bruiloften en partijen. In 1961 werd hij brugwachter van de Doesbrug. Verder was hij een verwoed schaker en dammer.
Marie Marbus, die net als Roel ongehuwd is gebleven, overleed in 1974; Roel had de winkel toen al opgedoekt. Zelf overleed hij in 1987. Een deel van de winkelinventaris is overgebracht naar het Leiderdorps museum.

Illegaliteit
Waarschijnlijk zorgden zijn gemakkelijke omgang met veel mensen en zijn christelijk geloof er voor dat hij in de oorlogsjaren betrokken raakte bij de illegaliteit. Een naoorlogse lijst met illegale werkers vermeldt bij zijn naam alleen dat hij medewerker was van de Kroniek van de Week. Maar in zijn nagelaten papieren bevindt zich een naoorlogse lidmaatschapskaart van de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers (LO). Ook zit daar een foto in, die genomen is tijdens de bevrijdingsoptocht in Leiderdorp. Roel staat op een vrachtwagen die het werk van de Kroniek van de Week uitbeeldt. Naar verluid hebben broer en zus Marbus een marineman en een neef en twee joodse onderduikers in huis gehad.

Onderduikers
Op 13 mei ’s ochtends vroeg werden Roel Marbus en nog drie anderen van hun bed gelicht en opgesloten in een cel van het politiebureau aan de Zonneveldstraat. Volgens gegevens uit het archief van de Leidse gemeentepolitie was het de Landwacht die de mannen had opgepakt wegens ‘illegale papieren’ en ‘illegale actie’. Behalve Roel waren dat zijn oudere broer Jacob (1904) en een tuinder genaamd Gerrit van Egmond (1888). Als vierde een Rotterdammer Rudolf Remeeus uit Rotterdam (1923), bakker van beroep.

Kamp Amersfoort
De volgende dag werd het viertal overgebracht naar het bureau Haagse Veer in Rotterdam, het hoofdkwartier van de Sipo/SD. Jacob mocht zes dagen later weer naar huis. Gelukkig maar, want op 31 mei trad Jacob in het huwelijk.
Met Rudolf Remeeus is het slecht afgelopen. Op 1 juni ging hij op transport naar Kamp Amersfoort en in oktober werd hij gedeporteerd naan KZ Neuengamme. Hij overleed begin mei 1945 in Meppen of in Sandbostel, een buitenkamp van KZ Neuengamme. Rudolf Remeeus ligt begraven op het Ereveld in Loenen. Op een document van het PDA staat de vermelding ‘Kontraktbruch Illegale Bestätigung’. Hij was dus een contractbreker, die van zijn aangewezen werkplaats was weggebleven en was ondergedoken met een of meer valse papieren.
Roel Marbus werd op 6 juni 1944 eveneens naar Kamp Amersfoort overgebracht. Gelukkig mocht hij na bijna twee weken weer naar huis met een Entlassungsschein op zak. In ieder geval moest hij een boete betalen van fl. 60, vermeerderd met fl. 16 leges en één gulden voor de tolk.
De tuinder Gerrit van van Egmond (Dr. de Bruijnestraat 26 L’dorp) werd 16  juni 1944 naar Amersfoort gebracht. Hij bleef daar en werd pas op 26 maart 1945 naar huis gestuurd. Waarschijnlijk was Remeeus gewoon werkzaam bij tuinder Van Egmond. Mogelijk was Jacob daar ook werkzaam.

Tekst geheel herzien op 11 juli 2022. Met dank aan Claudia Thunnissen.

Bronnen:
Het Doeskwartier, een buurt met geschiedenis. Doeskwartierbewoners doen een boekje open over hun wijk. Dit boekje bevat bijdragen van 50 wijkbewoners en is verschenen in 1995 onder eindredactie van Claudia Thunnissen. Gebruik is gemaakt van een bijdrage van Wil van Gessel.
De gegevens over de arrestatie van Roel en Jacob bevinden zich in het archief van de Rotterdamse politie (arrestantenkaarten).
Archiefkaarten Bad Arolsen. Het oasje van de LO is te vinden in: ELO Archief Marbus toegang 1506.

Afbeeldingen: foto’s gemaakt door Bob Reidsma van het Leiderdorps museum. Documenten aanwezig in het familiearchief van Marbus.